Jak przywrócić termin w postępowaniu podatkowym?

21.1.2018

Jak przywrócić termin w postępowaniu podatkowym?

Czasem podatnikowi zdarza się nie dopełnić pewnych formalności w przepisanym prawem podatkowym terminie (np. wnieść odwołania od decyzji podatkowej). Czy w takim przypadku możliwość skutecznego dokonania opóźnionej czynności definitywnie przepada? Zważywszy na fakt, że przykładowo uchybienie terminom do wniesienia odwołań wyklucza w zasadzie ich merytoryczne rozpoznawanie, kwestia ta staje się niezwykle istotna.

Termin to czas wyznaczony na dokonanie określonej czynności. Termin do wniesienia odwołania, zażalenia jest terminem ustawowym. Czynność dokonana po upływie ustawowego terminu jest nieważna i nie wywołuje skutków prawnych. Powyższe terminy (do wniesienia odwołania, zażalenia) mogą zostać przywrócone jedynie pod warunkiem wniesienia odpowiedniej prośby o przywrócenie terminu, o której będzie mowa niżej.

Kiedy termin będzie przywrócony?

Gdy termin nie został dotrzymany, to w zasadzie przyjmuje się, że było to zawinione. Jeśli jednak podatnik wykaże brak swojej winy, to wtedy ma możliwość starania się o przywrócenie terminu na wniesienie odwołania.

W razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na wniosek zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy.

Uprawdopodobnienie

Do przywrócenia terminu na podstawie omawianego art. 162 § 1 Ordynacji podatkowej wymagane jest zatem jedynie uprawdopodobnienie, a nie udowodnienie braku winy strony w uchybieniu terminu.

Uprawdopodobnienie jest środkiem zastępczym, słabszym niż dowód, niedającym pewności, lecz jedynie wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia o danym fakcie. Uprawdopodobnienie prowadzi do uzasadnionego przypuszczenia, że zdarzenie rzeczywiście miało miejsce.

Jest to środek zwolniony od ścisłych formalności dowodowych. Z tego względu zachowanie szczegółowych reguł dowodowych nie jest wymagane, ilekroć przepisy prawa przewidują uprawdopodobnienie.

Ustawodawca celowo w tym zakresie dopuszcza środek dowodowy mniej pewny, aby ułatwić zainteresowanemu przedstawienie swych racji. W praktyce często jednak oczekiwania organów podatkowych są zbyt wygórowane, gdyż oczekują przedstawienia konkretnych dowodów (zaświadczeń, zeznań świadków). Jest to wówczas przekroczenie wymogów ustawowych, bo uprawdopodobnienie oparte na dokumentach czy zeznaniach (oświadczeniach) świadków to już udowodnienie.

Brak winy

Przywrócenie terminu wymaga nie tylko podania przyczyny uchybienia terminu, ale i wykazania (uprawdopodobnienia), że przyczyna ta pozostawała niezależna od woli i wiedzy podatnika. Chodzi o wykazanie, że uchybienie terminu nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, których to przeszkód nie mogła ona pokonać przy zachowaniu należytej staranności. Podatnik winien uprawdopodobnić oraz uwiarygodnić stosowną argumentacją i przedstawionymi dowodami podnoszone przez siebie okoliczności.

O braku winy w niedopełnieniu obowiązku można mówić tylko w przypadku stwierdzenia, że dopełnienie obowiązku stało się niemożliwe z powodu przeszkody nie do przezwyciężenia.

Do okoliczności faktycznych uzasadniających brak winy w uchybieniu terminu przez stronę zalicza się np. przerwę w komunikacji (awarię), nagłą chorobę, która nie pozwoliła na wyręczenie się inną osobą, powódź, pożar. Nieprawidłowe doręczenie (niezgodne z przepisami Ordynacji podatkowej) przez doręczyciela (np. pocztę) stanowić może okoliczność faktyczną uzasadniającą brak winy w uchybieniu terminu.

Kryterium braku winy należy wiązać z obowiązkiem strony do szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowych, niewielkie nawet niedbalstwo wyklucza możliwość uwzględnienia żądania o przywrócenie uchybionego terminu. Od strony postępowania podatkowego można bowiem oczekiwać i wymagać szczególnej staranności w zakresie prowadzenia swych spraw i w tym kontekście należy oceniać przesłankę braku winy w uchybieniu terminu. Przywrócenie terminu nie jest więc dopuszczalne, jeżeli strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa. Przy ocenie winy przyjmuje się obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy.

Strona wnioskująca o przywrócenie terminu powinna uwiarygodnić stosowną argumentacją swoją staranność oraz fakt, że przeszkoda była od niej niezależna i istniała przez cały czas, aż do złożenia podania o przywrócenie terminu.

Co istotne, nie tylko wina podatnika, lecz również innych osób, w tym pełnomocnika, gdy pełnomocnik reprezentuje stronę w postępowaniu, czy pracownika, wyłącza możliwość przywrócenia terminu np. do wniesienia odwołania.

Przykłady:

Choroby prezesa zarządu spółki nie można uznać za okoliczność stanowiącą przeszkodę do wniesienia przez pełnomocnika tej spółki odwołania w ustawowym terminie. Choroba mocodawcy nie stanowi bowiem przeszkody do wniesienia odwołania przez pełnomocnika, zwłaszcza gdy pełnomocnik jako osoba biorąca czynny udział w postępowaniu przed organem pierwszej instancji jest obeznany ze stanem sprawy.
Stan zdrowia podatnika, który istniał na wiele miesięcy przed dniem doręczenia decyzji, od której wniesiono spóźnione odwołanie, może wskazywać, iż dokonanie doręczenia nie wiązało się z elementem zaskoczenia mogącego usprawiedliwiać niedochowanie terminu.
Powierzenie wysłania przesyłki konkretnemu pracownikowi (np. sekretarce) powoduje, iż niewywiązanie się przez niego z tego obowiązku bez wyraźnych przeszkód obiektywnych (choroba, kradzież korespondencji itp.) obciąża również osobę zlecającą czynność temu właśnie pracownikowi, a co za tym idzie - skutki zaniedbania przez pracownika obciążają również pracodawcę. Również w tym przypadku nie można więc mówić o braku winy w uchybieniu terminowi.
Za brak winy w uchybieniu terminu nie można też uznać faktu popełnienia omyłki przy wyliczaniu jego upływu.

Jak ubiegać się o przywrócenie terminu?

Przywrócenie terminu następuje wyłącznie na wniosek zainteresowanego (strony, świadka, biegłego). Organ podatkowy nie może sam przywrócić terminu z urzędu. Podanie o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi. Jednocześnie z wniesieniem podania należy dopełnić czynności, dla której był określony ten termin. Przywrócenie terminu (7 dni) do złożenia ww. podania jest natomiast niedopuszczalne (termin ten jest nieprzywracalny). Termin do wniesienia podania o przywrócenie terminu jest terminem prekluzyjnym, tzn. że czynność dokonana po jego upływie jest bezskuteczna, a termin nie może zostać przywrócony.

Gdyby więc strona nie była świadoma uchybienia terminu, termin do złożenia podania o przywrócenie terminu, liczy się od uzyskania przez nią wiadomości o tym, iż np. odwołanie zostało złożone z uchybieniem terminu.

Podaniem nie jest tylko odrębne pismo zawierające wniosek strony, ale każde uzewnętrznione w sposób określony w art. 168 § 1 Ordynacji podatkowej (na piśmie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu) żądanie określonego działania ze strony organu administracji. Dlatego wniosek o przywrócenie terminu, zawarty w złożonym odwołaniu, powinien być rozpoznany i wydane powinno być postanowienie w sprawie przywrócenia, albo nie, terminu do wniesienia odwołania. Uwzględnienie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania nie leży w kompetencji sądu, lecz właściwego organu podatkowego (np. dyrektora izby skarbowej).

Przykładowo jeśli skarżący wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu nie wniósł jednocześnie odwołania od decyzji, to organ podatkowy zasadnie odmówi przywrócenia terminu.

Jakie terminy można przywracać?

Powyższe zasady stosuje się tylko do terminów procesowych. Niedopuszczalne jest natomiast przywracanie terminów prawa materialnego. Instytucja przywrócenia uchybionego terminu ma bowiem na celu usunięcie ujemnych następstw procesowych, będących wynikiem uchybienia terminu procesowego.

Termin do dokonania czynności procesowej określa się mianem terminu procesowego, w odróżnieniu od terminu materialnego. Przepisami proceduralnymi (procesowymi) są te i tylko te przepisy, które regulują sytuację prawną organu podatkowego oraz stron postępowania, tj. od chwili wszczęcia postępowania do jego zakończenia - w postępowaniu jurysdykcyjnym - decyzją ostateczną. Inne przepisy - a w konsekwencji i terminy z nich wynikające - mają charakter materialnoprawny.

Terminem materialnym jest okres, w którym może nastąpić ukształtowanie praw lub obowiązków jednostki w ramach podatkowoprawnego stosunku materialnego. Przykładem terminu materialnego jest termin przedawnienia, po którego upływie zobowiązanie podatkowe wygasa.

Kto postanawia o przywróceniu terminu?

W sprawach przywrócenia terminu postanawia właściwy w sprawie organ podatkowy (m.in. zależnie, o jaki podatek chodzi, może to być np. naczelnik urzędu skarbowego, wójt, burmistrz czy prezydent miasta), a nie np. Naczelny Sąd Administracyjny. Na takie postanowienie o przywróceniu lub odmowie przywrócenia terminu służy zażalenie.

W sprawach przywrócenia terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia postanawia natomiast ostatecznie organ podatkowy właściwy do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia (np. dyrektor izby skarbowej). Na takie postanowienie w sprawie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia nie przysługuje zażalenie. Na postanowienie organu odwoławczego odmawiające przywrócenia terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia albo pozostawiające podanie w tej sprawie bez rozpatrzenia przysługuje jedynie skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skarga taka nie przysługuje natomiast na postanowienie przywracające termin, ponieważ takie postanowienie nie kończy postępowania.

Postępowanie o przywrócenie terminu jest postępowaniem incydentalnym, w którym bada się jedynie określone w ustawie warunki do przywrócenia uchybionego terminu, nie może natomiast wchodzić w grę merytoryczne rozpoznanie sprawy.

Czy można w międzyczasie wstrzymać wykonanie decyzji?

Przed rozpatrzeniem podania o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia organ podatkowy pierwszej instancji, na żądanie strony, może wstrzymać wykonanie decyzji lub postanowienia.

Podstawa prawna: