Jaka część majątku wspólnego nie podlega podziałowi po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej?

W zasadzie majątek wspólny małżonków będzie stanowił przedmiot podziału. Nie podlega natomiast podziałowi majątek osobisty każdego z małżonków.

Czy majątek, który stanowi współwłasność małżonków w częściach ułamkowych, podlega podziałowi?

Nie bÄ™dzie również podlegaÅ‚ podziaÅ‚owi majÄ…tek, który stanowi współwÅ‚asność małżonków, ale współwÅ‚asność w częściach uÅ‚amkowych, a nie Å‚Ä…cznÄ…. Jest to wiÄ™c majÄ…tek „wspólny” tylko w tym sensie, że małżonkowie sÄ… jego współwÅ‚aÅ›cicielami; nie jest to jednak majÄ…tek wspólny w rozumieniu przepisów kodeksu rodzinnego. Podstawowa różnica miÄ™dzy tymi majÄ…tkami sprowadza siÄ™ do tego, że w przypadku majÄ…tku, o którym mowa, jest możliwe ustalenie udziałów przypadajÄ…cych każdemu z małżonków (co nie jest przecież możliwe w przypadku majÄ…tku wspólnego, jeÅ›li wspólność istnieje).

Przykład:

  • Kowalscy nabyli przed Å›lubem samochód za kwotÄ™ 25.000 zÅ‚. Pan Kowalski przeznaczyÅ‚ na to kwotÄ™ 10.000 zÅ‚, a Pani Kowalska 15.000 zÅ‚. Kowalscy nie zawierali żadnych umów majÄ…tkowych. Dlatego Pan Kowalski posiada 40%, a Pani Kowalska 60% udziałów w nabytym samochodzie. Nie stanowi on majÄ…tku wspólnego i nie podlega podziaÅ‚owi. UdziaÅ‚y PaÅ„stwa Kowalskich wchodzÄ… w skÅ‚ad ich majÄ…tków osobistych.

Sytuacja opisana w powyższym przykÅ‚adzie bÄ™dzie miaÅ‚a również zastosowanie, w przypadku nabycia przez oboje małżonków przedmiotów majÄ…tkowych już w trakcie trwania wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej, ale za Å›rodki pochodzÄ…ce z ich majÄ…tków osobistych. Również takie przedmioty nie wejdÄ… do majÄ…tku wspólnego i nie bÄ™dÄ… podlegać podziaÅ‚owi. 

SkÅ‚adniki majÄ…tku wspólnego zużyte na potrzeby rodziny 

PodziaÅ‚em mogÄ… być objÄ™te jedynie te skÅ‚adniki majÄ…tku wspólnego, które istniejÄ… w chwili dokonywania podziaÅ‚u. W toku postÄ™powania może pojawić siÄ™ zarzut, że skÅ‚adnik majÄ…tku już nie istnieje, dlatego że jedna ze stron zdążyÅ‚a przed dokonaniem podziaÅ‚u zużyć go w caÅ‚oÅ›ci na swoje potrzeby. Nie podlegajÄ… jednak podziaÅ‚owi te skÅ‚adniki majÄ…tku, które zostaÅ‚y zużyte na zwykÅ‚e potrzeby rodziny, w ramach prawidÅ‚owego zarzÄ…du majÄ…tkiem wspólnym. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie SÄ…du Najwyższego (postanowienie SÄ…du Najwyższego z dnia 21.03.1977 r., sygn. III CRN 31/77, OSNCP 1977, nr 12, poz. 243).    

PrzykÅ‚ad: 

  • Pani Zofia Z. ulokowaÅ‚a pieniÄ…dze wchodzÄ…ce w skÅ‚ad majÄ…tku wspólnego na lokacie bankowej (9.000 zÅ‚). Małżonkowie Z. przez kilka lat pozostawali w faktycznej separacji. W tym czasie małżonek Pani Zofii wyprowadziÅ‚ siÄ™ z mieszkania i nie pÅ‚aciÅ‚ alimentów. Pani Zofia zmuszona byÅ‚a co jakiÅ› czas siÄ™gać po Å›rodki z lokaty, żeby zaspokoić podstawowe potrzeby swoje oraz dzieci – pieniÄ…dze te wydatkowaÅ‚a min. na opÅ‚aty czynszowe, wycieczki szkolne dzieci, przybory szkolne, rachunki za media, lekarstwa, itp. Do chwili zÅ‚ożenia wniosku o podziaÅ‚ majÄ…tku caÅ‚a kwota z lokaty zostaÅ‚a wydatkowana na bieżące potrzeby. W toku sprawy dziaÅ‚owej Pan Z. zarzuciÅ‚ byÅ‚ej małżonce, że bezzasadnie rozdysponowaÅ‚a kwotÄ… z lokaty, do której on nie miaÅ‚ dostÄ™pu. Jest jednak wielce prawdopodobne, że sÄ…d nie weźmie pod uwagÄ™ kwoty, ulokowanej na lokacie, gdyż zostaÅ‚a ona zużyta zgodnie z przepisami o zarzÄ…dzie majÄ…tkiem wspólnym na bieżące potrzeby rodziny.

SkÅ‚adniki majÄ…tku zmarnotrawione przez małżonka 

Zaznaczyliśmy, że przy podziale majątku nie bierze się pod uwagę składników majątkowych zużytych (w czasie trwania wspólności lub po jej ustaniu) na bieżące potrzeby rodziny.

Uwzględnia się natomiast te składniki, które zostały celowo zniszczone czy roztrwonione przez jednego z małżonków. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 20.01.1974 r. (sygn. III CRN 384/73, LEX nr 7386), skład majątku wspólnego ustala się w zasadzie według stanu w dacie ustania wspólności, jednak w wypadkach, gdy jeden z małżonków celowo wyzbywa się przedmiotów należących do majątku wspólnego przed ustaniem wspólności, przedmioty te lub ich równowartość podlegają rozliczeniu przy podziale.

Trudno sobie wyobrazić podziaÅ‚ skÅ‚adnika majÄ…tkowego, który nie istnieje. Rozliczenie nastÄ™puje, wiÄ™c w sensie rachunkowym poprzez zaliczenie wartoÅ›ci danego przedmiotu na poczet udziaÅ‚u przypadajÄ…cego małżonkowi, który do utraty doprowadziÅ‚. Gdyby miÄ™dzy zainteresowanymi powstaÅ‚ spór, czy zużyty skÅ‚adnik bÄ™dzie wchodziÅ‚ w skÅ‚ad majÄ…tku wspólnego (podobnie, jak w razie sporu dotyczÄ…cego każdego innego skÅ‚adnika majÄ…tku, podlegajÄ…cego podziaÅ‚owi), sÄ…d może wydać w tym przedmiocie postanowienie wstÄ™pne (art. 685 w zw. z art. 567 § 3 kpc).

Prawo najmu lokalu mieszkalnego 

Prawo najmu lokalu mieszkalnego stanowi dość specyficzny skÅ‚adnik majÄ…tku małżonków. Zgodnie z przepisami, wchodzi w skÅ‚ad majÄ…tku wspólnego nawet wówczas, gdy miÄ™dzy małżonkami istnieje rozdzielność majÄ…tkowa. Zgodnie bowiem z art.  6801 § 1 k.c., małżonkowie bez wzglÄ™du na istniejÄ…ce miÄ™dzy nimi stosunki majÄ…tkowe sÄ… najemcami lokalu, jeżeli nawiÄ…zanie stosunku najmu lokalu majÄ…cego sÅ‚użyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych zaÅ‚ożonej przez nich rodziny nastÄ…piÅ‚o w czasie trwania małżeÅ„stwa. Jeżeli miÄ™dzy małżonkami istnieje rozdzielność majÄ…tkowa, do wspólnoÅ›ci najmu stosuje siÄ™ odpowiednio przepisy o wspólnoÅ›ci ustawowej. 

Powyższe przepisy oznaczajÄ…, że nawet w razie rozdzielnoÅ›ci majÄ…tkowej, prawo najmu tworzy samoistny „majÄ…tek wspólny", którego z tego majÄ…tku nie mogÄ… wyÅ‚Ä…czyć nawet sami małżonkowie. Również ustanie wspólnoÅ›ci ustawowej w czasie trwania małżeÅ„stwa nie pociÄ…ga za sobÄ… ustania wspólnoÅ›ci najmu lokalu. Jednakże sÄ…d, stosujÄ…c odpowiednio przepisy o zniesieniu wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej, może z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków znieść wspólność najmu lokalu (6801 2 kc).

Kwestia dopuszczalności podziału prawa najmu lokalu mieszkalnego w postępowaniu o podział majątku ma długą historię. Zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31.08.1974 r., wpisaną do księgi zasad prawnych, podział prawa najmu nie był możliwy (sygn. III CZP 8/74, OSNC 1975/4/51). Uchwała o praktycznie tej samej treści została następnie powtórzona przez Sąd Najwyższy w dniu 9.10.1985 r. (sygn. III CZP 53/85, OSNC 1986/9/136). Dopiero w postanowieniu z dnia 19.04.1996 r. Sąd Najwyższy zmienił zdanie i uznał, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd może objąć podziałem wchodzące w skład tego majątku prawo najmu lokalu mieszkalnego (sygn. I CRN 55/96, OSNC 1996/9/123). Oczywiście od razu powstał problem, jak w takiej sytuacji należy wyliczyć wartość tego prawa (nie można przecież przyjąć wartości rynkowej zajmowanego lokalu, gdyż byłoby to krzywdzące dla strony zobowiązanej do spłaty połowy tej wartości, podczas gdy lokal nie stanowi jej własności). Wątpliwości zostały rozstrzygnięte uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2002 r. (sygn. III CZP 28/02), zgodnie z którą wartość prawa najmu lokalu komunalnego, objętego podziałem majątku wspólnego, stanowi różnica między czynszem wolnym a czynszem regulowanym z uwzględnieniem - w konkretnych okolicznościach sprawy - okresu prawdopodobnego trwania stosunku najmu. Zgodnie z tym wyrokiem, wyliczenie wartości prawa najmu następuje w sposób następujący: najpierw ustala się różnicę między czynszem wolnorynkowym a czynszem regulowanym (czynszem płaconym przez najemcę) a następnie tak uzyskaną kwotę mnoży się przez okres prawdopodobnego trwania stosunku najmu (co zależy zawsze od okoliczności konkretnej sprawy; dla przykładu może to być np. okres do czasu osiągnięcia pełnoletniości przez małoletnie dziecko).

PodziaÅ‚ wspólnych dÅ‚ugów 

Podział majątku wspólnego obejmuje jedynie tzw. stan czysty tego majątku, co oznacza zakaz dzielenia długów. Oczywiste jest jednak, że bardzo często przedmiot nie stanowiłby składnika majątku wspólnego, gdyby nie powstał dług (np. mieszkanie zakupione ze środków kredytu bankowego). Osoby zobowiązane do spłaty długu nie mogą być jednak zwolnione z tego obowiązku ani w wyniku rozwodu, ani w wyniku podziału majątku.

CzÄ™sto same strony dochodzÄ… do porozumienia, którego przedmiotem jest scedowanie na jednÄ… z nich obowiÄ…zku spÅ‚aty caÅ‚ego zadÅ‚użenia w zamian za otrzymanie skÅ‚adnika majÄ…tku na wyÅ‚Ä…cznÄ… wÅ‚asność (np. byÅ‚y mąż zgadza siÄ™ na przyznanie mieszkania byÅ‚ej żonie bez żadnych spÅ‚at na jego rzecz, w zamian za to, że spÅ‚aci ona samodzielnie do koÅ„ca kredyt bankowy zaciÄ…gniÄ™ty za zakup tego mieszkania). Ustalenia takie mogÄ… być skuteczne jedynie w relacjach wewnÄ™trznych miÄ™dzy zainteresowanymi osobami. Nie sÄ… natomiast skuteczne wzglÄ™dem wierzyciela. Stanowisko powyższe znajduje potwierdzenie w postanowieniu siedmiu sÄ™dziów SÄ…du Najwyższego z dnia 5.12.1978 r. (sygn. III CRN 194/78, OSNC 1979/11/207), w którym czytamy, że: „DÅ‚ugów zaciÄ…gniÄ™tych przez oboje małżonków nie można rozliczać przy podziale wspólnego majÄ…tku, gdyż mimo takiego podziaÅ‚u dÅ‚ug nadal siÄ™ utrzymuje. Przerzucenie dÅ‚ugu na jednego tylko z małżonków godziÅ‚oby w prawa wierzycieli”. OczywiÅ›cie w praktyce, wierzyciel może zgodzić siÄ™ na przejÄ™cie caÅ‚ego dÅ‚ugu przez jednego tylko uczestnika postÄ™powania dziaÅ‚owego, należy siÄ™ jednak o takÄ… zgodÄ™ postarać.

OdrÄ™bnym zagadnieniem sÄ… dÅ‚ugi, które zostaÅ‚y spÅ‚acone w okresie od ustania wspólnoÅ›ci do chwili podziaÅ‚u (czyli np. spÅ‚acone po rozwodzie, ale jeszcze przed podziaÅ‚em majÄ…tku). Cytowane wyżej orzeczenie SÄ…du Najwyższego z dnia 5 grudnia 1978 r. odnosi siÄ™ również do tej kwestii. Zgodnie z jego treÅ›ciÄ…, jeÅ›li dÅ‚ug zaciÄ…gniÄ™ty przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólnoÅ›ci ustawowej zostaÅ‚ zużyty na majÄ…tek wspólny i spÅ‚acony w okresie pomiÄ™dzy ustaniem wspólnoÅ›ci a podziaÅ‚em majÄ…tku wspólnego, to tak spÅ‚acona należność przestaje być dÅ‚ugiem i przeksztaÅ‚ca siÄ™ w roszczenie o zwrot nakÅ‚adów na rzecz małżonka, który dokonaÅ‚ zapÅ‚aty. Roszczenie takie podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 kro. Zgodnie zaÅ› z postanowieniem SÄ…du Najwyższego z dnia 9.09.1976 r., sÄ…d w postanowieniu dziaÅ‚owym rozstrzyga tylko o takich dÅ‚ugach zwiÄ…zanych z majÄ…tkiem wspólnym i ciążących w czasie trwania wspólnoÅ›ci na obojgu małżonkach jako podmiotach wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej małżeÅ„skiej, które zostaÅ‚y spÅ‚acone przez jednego z małżonków z wÅ‚asnych Å›rodków po ustaniu wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej a przed dokonaniem podziaÅ‚u majÄ…tku wspólnego (sygn. III CRN 83/76, OSP 1977/9/157). DÅ‚ugi tego rodzaju podlegajÄ… rozliczeniu w ramach zwrotu nakÅ‚adów z majÄ…tku osobistego na majÄ…tek wspólny. 

PamiÄ™taj, że: 

  • Od podziaÅ‚u dÅ‚ugu, który nie jest dopuszczalny w postÄ™powaniu o podziaÅ‚ majÄ…tku, należy odróżnić rozliczenie dÅ‚ugów, dokonane w ramach zwrotu wydatków i nakÅ‚adów. 

Podstawa prawna:


A.J.
Zespół e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika