Problematyka uzasadnienia wygłaszanego

Blisko dwa lata temu[1] ustawodawca zdecydował się znowelizować instytucję uzasadnienia wyroku poprzez powołanie do istnienia, obok pisemnego uzasadnienia, uzasadnienia wygłaszanego. Możliwość wygłaszania ustnych uzasadnień jest konsekwencją wprowadzenia przed sześciu laty[2] instytucji elektronicznego protokołu – tj. sporządzania protokołu poprzez utrwalenie przebiegu posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk.

Zgodnie z brzmieniem art. 157 §  1 kpc z przebiegu posiedzenia jawnego protokolant sporządza protokół. Protokół sporządza się, utrwalając przebieg posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk oraz pisemnie, pod kierunkiem przewodniczącego, zgodnie z art. 158 § 1 kpc. W przytoczonym przepisie ustawodawca, jako zasadę przyjął sporządzanie elektronicznych protokołów odzwierciedlających przebieg rozprawy. Zgodnie z  §  11 cytowanego przepisu,  jeżeli ze względów technicznych utrwalenie przebiegu posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie jest możliwe, protokół jest sporządzany wyłącznie pisemnie, pod kierunkiem przewodniczącego, zgodnie z art. 158 § 2. Powyższe jednoznacznie stanowi, iż w sytuacji, w której sala sądowa jest wyposażona w działające urządzenia rejestrujące dźwięk albo obraz i dźwięk i przebieg posiedzenia winien być rejestrowany przy użyciu tych urządzeń, nie zaś jak przed laty z przebiegu posiedzenia sporządzano wyłącznie papierowy protokół.

Zgodnie z art. 157 w zw. z art. 158 kpc[3] protokół sądowy jest dokumentem urzędowym i ma moc dowodową określoną w art. 244 § 1 kpc. Pamiętać jednak należy, że protokół, który jako dokument urzędowy korzysta na podstawie art. 244 kpc z domniemania prawdziwości i zgodności z prawdą tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone, nie jest dowodem niepodważalnym, albowiem domniemanie to jest wzruszalne za pomocą wszelkich środków dowodowych.[4] Natomiast transkrypcja nie jest dokumentem urzędowym, o czym przesądził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 marca 2016r., sygn. akt III CZP 102/15. We wspomnianym orzeczeniu SN uznał, że: transkrypcja protokołu sporządzonego za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie jest dokumentem urzędowym i nie stanowi podstawy ustaleń dotyczących przebiegu posiedzenia. Jeżeli protokół sporządzony za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie pozwala w części obejmującej czynność dowodową na ustalenie jej treści, sąd powtarza w odpowiednim zakresie tę czynność (art. 241 k.p.c.)”

Omawiana powyżej zmiana umożliwiła pójście po czterech latach o krok dalej i dała podstawy do wprowadzenia uzasadnień wygłaszanych. Zgodnie z art. 328 §  11 kpc: „jeżeli przebieg posiedzenia jest utrwalany za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, uzasadnienie może być wygłoszone po ogłoszeniu sentencji wyroku i utrwalone za pomocą tego urządzenia, o czym przewodniczący uprzedza przed wygłoszeniem uzasadnienia. W razie wygłoszenia uzasadnienia na posiedzeniu nie podaje się odrębnie zasadniczych powodów rozstrzygnięcia.”  Do tzw. uzasadnień wygłaszanych stosuje się, podobnie jak do pisemnych uzasadnień, art. 328 §  2 kpc, który przesądza, jakie wymagania musi spełniać prawidłowo sporządzone uzasadnienie, między innymi po to, by mogło być pomocne przy kontroli instancyjnej orzeczeń. W myśl art. 328 § 2 kpc „uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.” te obostrzenia dotyczą zarówno pisemnych jak i wygłaszanych uzasadnień.

W kontekście powyższego warto zwrócić uwagę na stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w Postanowieniu z dnia 18 listopada 2015r., sygn. akt III CSK 237/15. W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy zmierzył się z problematyką wad uzasadnień wygłaszanych i doszedł do wniosku, że: „uzasadnienie wyroku sądu drugiej instancji wygłoszone na podstawie art. 326 § 3 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. powinno zawierać wszystkie elementy wskazane w art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., z uwzględnieniem art. 387 § 21i art. 50513 § 2 k.p.c. (…) uzasadnienie wygłoszone musi odpowiadać wszystkim wymaganiom przewidzianym w art. 328 § 2 k.p.c.

Na kawie omawianej sprawy Sąd Najwyższy przyjrzał się również problematyce transkrypcji uzasadnienia wygłoszonego. Transkrypcja uzasadnienia wyroku, jaka znajdowała się w aktach nie miała tytułu, była niepodpisana i nie miała jakichkolwiek znamion dokumentu urzędowego.  Obecnie obowiązujące przepisy nie nakładają na sędziów żadnego obowiązku sprawdzenia czy też potwierdzenia, czy transkrypcja jest zgodna z uzasadnieniem wygłoszonym przez sędziego podczas rozprawy, w konsekwencji przepisy nie regulują kto jest odpowiedzialny za stwierdzenie tej zgodności. W omawianym postanowieniu, sąd zwrócił uwagę na doniosłość interpunkcji w transkrypcji sporządzanej przez transkrybenta, która to transkrypcja nie podlega żadnej weryfikacji przez sędziego, podczas gdy znaki przestankowe w języku polskim, a w języku prawnym i prawniczym w szczególności, pełnią bardzo istotną funkcję semantyczną i niekiedy nieprzemyślane użycie konkretnego znaku może doprowadzić do zmiany sensu zdania, bądź całego wywodu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia 18 listopada 2015r., sygn. akt III CSK 237/15 przyjął, że: „transkrypcja uzasadnienia wygłoszonego, sporządzona na podstawie art. 387 § 2 k.p.c., powinna spełniać wszystkie wymagania urzędowego dokumentu pisemnego, również w zakresie poprawności językowej oraz powszechnie przyjętych zasad typografii. Chodzi o format tekstu (rozmiar czcionki, interlinię, marginesy) i jego segmentację, a w szczególności akapity (wcięcia akapitowe), zwłaszcza nieodzowne w argumentacji akapity analityczne i tranzytywne. Te uwagi typograficzne mają zresztą charakter uniwersalny i dotyczą także uzasadnień sporządzanych „od początku” na piśmie. W przeciwnym razie akt uzasadnienia - dokument transkrypcyjny - staje się nieczytelny albo bardzo trudno czytelny, niezrozumiały, a w niektórych wypadkach może narażać na uszczerbek powagę sądów i wymiaru sprawiedliwości.

Po analizie orzeczeń Sądu Najwyższego oraz po blisko dwóch latach stosowania przepisów umożliwiających sędziom korzystanie z uzasadnień wygłaszanych można stwierdzić, że instytucja choć młoda doczekała się trafnych spostrzeżeń ze strony Sądu Najwyższego. W kontekście omawianych przepisów dotyczących uzasadnienia wygłaszanego, niezwykle istotnym jest poprawne formułowanie wniosków o sporządzenie i doręczenie pisemnego uzasadnienia bądź o sporządzenie i doręczenie transkrypcji uzasadnienia, w zależności od tego, z jakim rodzajem uzasadnienia mamy do czynienia w konkretnej sprawie. Na gruncie powyższego zauważyć należy, ze ustawodawca w art. 331 kpc reguluje kwestie doręczania stronie orzeczeń wraz z uzasadnieniem, natomiast w przypadku uzasadnień wygłaszanych ustawodawca przewiduje, że taki wyrok jest doręczany z transkrypcją. Przepis nie zawiera wzmianki o doręczeniu płyty z przebiegu posiedzenia, na którym wygłoszono uzasadnienie wraz z doręczeniem pisemnej transkrypcji, co z praktycznego punktu widzenia  może uniemożliwiać zweryfikowanie prawdziwości transkrypcji z zapisem dźwięku lub obrazu i dźwięku w sytuacji, w której doręczenie płyty z zapisem nastąpi już po upływie terminu na złożenie środka zaskarżenia.


[1] Art. 328 § 11 dodany przez art. 1 pkt 7 lit. b ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. (Dz.U.2014.1296) zmieniającej nin. ustawę kodeks postępowania cywilnego z dniem 27 października 2014 r.

[2] Art. 157 i 158 zmienione ustawą z dnia 29 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego. (Dz. U. Nr 108, poz. 684), ustawa weszła w życie z dniem 1 lipca 2010 r.

[3] Art. 157 i 158 zmienione ustawą z dnia 29 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego. (Dz. U. Nr 108, poz. 684), ustawa weszła w życie z dniem 1 lipca 2010 r.

[4] por. wyrok SA w Warszawie z dnia 30 czerwca 2005 r., I ACa 803/04, LEX nr 157685,


Paulina Kopańska

Radca prawny

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika